کشورهای آفریقا

آفریقا از نظر مساحت و جمعیت پس از آسیا دومین قاره بزرگ جهان است. با مساحتی حدود ۳۰.۳ میلیون کیلومتر مربع (۱۱.۷ میلیون مایل مربع) شامل جزایر مجاور، ۲۰٪ از خشکیهای زمین و ۶٪ از کل سطح زمین را پوشش میدهد و در سال ۲۰۲۱ با ۱.۴ میلیارد نفر حدود ۱۸٪ جمعیت جهان را در خود جای داده است. جمعیت آفریقا جوانترین در میان تمام قارههاست، بهطوری که میانگین سن در سال ۲۰۱۲ برابر با ۱۹.۷ سال بود، در حالی که میانگین جهانی ۳۰.۴ سال بود. با وجود منابع طبیعی فراوان، آفریقا از نظر سرانه فقیرترین قاره و از نظر کل ثروت پس از اقیانوسیه دومین قاره فقیر است. پژوهشگران این امر را به عواملی مانند جغرافیا، اقلیم، استعمار، جنگ سرد، نبود دموکراسی و فساد نسبت میدهند. با وجود این تمرکز پایین ثروت، رشد اقتصادی اخیر و جمعیت زیاد و جوان، آفریقا را به بازاری مهم در زمینه اقتصادی در مقیاس جهانی تبدیل کرده است.

این قاره از شمال به دریای مدیترانه، از شمالشرق به برزخ سوئز و دریای سرخ، از جنوبشرق به اقیانوس هند و از غرب به اقیانوس اطلس محدود میشود. این قاره شامل ماداگاسکار و مجمعالجزایر گوناگون است. شامل ۵۴ کشور دارای حاکمیت کامل، هشت قلمرو و دو کشور مستقل دوفاکتو با شناسایی محدود یا بدون شناسایی است. الجزایر از نظر مساحت بزرگترین کشور آفریقا و نیجریه پرجمعیتترین کشور آن است. کشورهای آفریقایی از طریق اتحادیه آفریقا با مقر در آدیسآبابا همکاری میکنند.

آفریقا بین خط استوا و نصفالنهار مبدأ قرار دارد. این تنها قارهای است که از منطقه معتدل شمالی تا منطقه معتدل جنوبی امتداد دارد. بخش عمده قاره و کشورهای آن در نیمکره شمالی قرار دارند و بخش قابل توجهی نیز در نیمکره جنوبی است. بیشتر قاره در مناطق گرمسیری قرار دارد، به جز بخشهای بزرگی از صحرای غربی، الجزایر، لیبی و مصر، شمال موریتانی و بخشهایی از مراکش، سئوتا، ملیله و تونس که در شمال مدار رأسالسرطان و در منطقه معتدل شمالی واقع شدهاند. در سوی دیگر قاره، جنوب نامیبیا، جنوب بوتسوانا، بخشهای بزرگی از آفریقای جنوبی، تمام قلمرو لسوتو و اسواتینی و جنوب موزامبیک و ماداگاسکار در جنوب مدار رأسالجدی و در منطقه معتدل جنوبی قرار دارند.

آفریقا از نظر زیستی بسیار متنوع است و بیشترین گونههای جانوران بزرگ را دارد، زیرا کمترین آسیب را از انقراض جانوران بزرگ پلیستوسن دیده است. با این حال، آفریقا با مشکلات زیستمحیطی گستردهای مانند بیابانزایی، جنگلزدایی، کمبود آب و آلودگی نیز مواجه است. انتظار میرود این مشکلات با تغییرات اقلیمی تشدید شوند. هیئت بیندولتی تغییرات اقلیمی سازمان ملل آفریقا را آسیبپذیرترین قاره در برابر تغییرات اقلیمی معرفی کرده است.

تاریخ آفریقا طولانی، پیچیده و اغلب در جامعه تاریخی جهان دستکم گرفته شده است. آفریقا، بهویژه شرق آفریقا، بهعنوان خاستگاه انسان شناخته میشود. قدیمیترین انسانتباران و نیاکان آنها حدود ۷ میلیون سال پیش تاریخگذاری شدهاند. بقایای انسان مدرن که در اتیوپی، آفریقای جنوبی و مراکش یافت شدهاند، به ترتیب حدود ۲۳۳ هزار، ۲۵۹ هزار و ۳۰۰ هزار سال قدمت دارند و بر این باورند که انسان خردمند حدود ۳۵۰ تا ۲۶۰ هزار سال پیش در آفریقا پدید آمده است. همچنین آفریقا به دلیل طولانیترین مدت سکونت، از نظر ژنتیکی متنوعترین قاره محسوب میشود.

تمدنهای اولیه انسانی مانند مصر باستان و کارتاژ در شمال آفریقا شکل گرفتند. پس از تاریخ طولانی و پیچیدهای از تمدنها، مهاجرت و تجارت، آفریقا به خانه گروههای قومی، فرهنگها و زبانهای گوناگون تبدیل شد. در ۴۰۰ سال گذشته نفوذ اروپاییان در قاره افزایش یافته است. از قرن شانزدهم، این امر به دلیل تجارت، از جمله تجارت برده اقیانوس اطلس بود که جمعیت بزرگی از آفریقاییان را در قاره آمریکا ایجاد کرد. از اواخر قرن نوزدهم تا اوایل قرن بیستم، کشورهای اروپایی تقریباً تمام آفریقا را مستعمره کردند، بهطوری که تنها اتیوپی و لیبریا مستقل باقی ماندند. بیشتر کشورهای کنونی آفریقا پس از جنگ جهانی دوم و در روند استعمارزدایی شکل گرفتند.